Endoskopik işlemler kabaca; ağızdan girilerek yapılan ve yemek borusu (özofagus), mide (gastrik) ile onikiparmak bağırsağını (duodenum) incelemeye yarayan “özofagogastroduodenoskopi” (ÖGD ya da yaygın olarak yanlış bilinen şekliyle endoskopi); makattan girilerek yapılan ve kalın bağırsak (kolon) ile bazı durumlarda ince bağırsağın son kısmını (terminal ileum) da incelemeye yarayan “kolonoskopi”dir. İşlemler hastanın rahatsızlık hissini azaltmak ve işlem konforunu artırmak için lokal anestezi ile birlikte damardan ilaç verilerek uygulanan “sedasyon” altında yapılır.
Endoskop; esnek, bükülebilir, ucunda minik bir kamera olan ve işaret parmağı kalınlığında tüp şeklinde ileri teknoloji ürünü bir cihazdır. Ucundaki kamera, mide veya bağırsağın iç yüzünün görüntüsünü yüksek çözünürlüklü bir televizyon ekranına yansıtır. Bu sayede polipler, tümörler, iltihabi değişiklikler, kanamaya yol açabilen damarsal genişlemeler veya başka patolojik değişiklikler varsa görülür. Endoskopi sırasında saptanan normal olmayan dokuların mikroskopik incelenmesinin yapılabilmesi (patoloji tetkiki) için küçük örnekler alınabilir (biyopsi) veya polip adını verdiğimiz yapılar tamamen çıkarılabilir.
ÖGD işlemi sırasında rahatça nefes alınabilir, ağrı hissedilmez, yalnızca havanın gerginliği hissedilir. Endoskopun görüş alanının açılması için mide içine doğru aralıklarla hava üflenir. Endoskopun çıkartılması sırasında üflenen bu hava kısmen geri emilir. İşlem sonrası geri kalan hava, ağız ve anüs yoluyla çıkartılan gaz ile tahliye edilir. Endoskopi genellikle 5-10 dakika sürer. Eğer hasta isterse sakinleştirici ve ağrı kesici yapılmadan da tetkik yapılabilir.
Kolonoskopi incebağırsakların son noktasından başlayıp, anüste sonlanan yaklaşık 1,5-2 m uzunluğundaki kalın bağırsağın (kolon); kolonoskop denilen bükülebilir bir aletle anüsten girilerek yapılan incelenmesi işlemidir. İşlemden önce yapılacak diyet ve boşaltıcı ilaçlar ile bağırsağın çok iyi temizlenmiş olması işlemin değerini arttıracaktır. Bu nedenle hastalarımız işlemden 72 saat önce katı gıda alımını kesmeli ve işlem gününe kadar sadece sıvı gıdalarla beslenmelidir. Diyetin içeriği ve kullanmakta olduğunuz kan sulandırıcı ilaçlar (aspirin, coumadin vs) için lütfen hekiminize danışınız. 72 saat süren sıvı diyetini takiben işlemden bir gece önce hekiminiz tarafından yazılan boşaltıcı ilaçları, hekiminizin tarif ettiği şekilde kullanmalısınız. O gece ishal olunacağı için bol su alınmalıdır.